ir seyahat eden ve şu anda bize......ulaşan foton......-bu bizim gözümüz......diyelim ki bu benim gözüm olsun......bunlar da kirpiklerim-......en uzun süredir seyahat edip gözüme......ya da bir teleskop......merceğine ulaşan ışık fotonunun......geçirmiş olabileceği en fazla seyahat süresi......13.7 milyar yıldır.Şimdi, gözlemlenebilir evrenin şu......iki veya üç video önce de çizdiğim......şemasına bakarsak......-bir çember olarak çizmiştim.Bir çemberdi.Bize uzak cisimlerden......gelen ışık, buraya, bu noktaya......geliyor. Sanı

rım uzak cismi de o şemada......buralarda bir yere çizmiştim.Fakat bu uzak cisimden ışık bize şu an ulaşıyor......ve o ışığın bize ulaşması 13.7 milyar yıl sürdü.Şimdi, burada çekince koymak istediğim bir yer var......çünkü çok çok büyük uzaklıklardan......ve zaman aralıklarından bahsediyoruz.Dolayısıyla, uzay boşluğunun kendisi de genişlediği için, videoda göreceksiniz ki......buradaki cisim hakkında şunu söyleyemezsiniz:Bu cisim......-buraya büyük harflerle......DEĞİL yazıyorum.Bu cisim 13.7 milyar ışık yılı uzaklıkta DEĞİLDİR.Eğer daha küçük zaman ölçeklerinden......veya daha küçük mesafelerden konuşuyor olsaydık......bunu yaklaşık olarak söyleyebilirdiniz.Evrenin genişlemesinin etkisi......o kadar da büyük olmazdı.Biraz daha açıklayayım.Buradaki bir cisimden bahsediyorum......hatta bu cismin uzaydaki koordinatlarını bile söyleyebilirim.Ve bu koordinat -burada şöyle demem gerek:"Bu uzay-zamandaki koordinat."Çünkü biz de onu belli bir sabitte gözlüyoruz.Ve bu koordinat, bizim mevcut koordinatlarımızdan......13.7 milyar yıl uzakta değil.Örnek olarak birkaç sebebini anlatayım.Birinci olarak, düşünün.Bu ışık 13.7 milyar yıl önce yola çıktı.Bu ışık yola çıktığında, biz bu koordinatlara çok daha yakındık.Koordinatlar buraya çok daha yakındı.Şu anda evrendeki yerimiz......o noktaya çok daha yakındı.Diğer düşünülmesi gereken şey ise, -onu buraya çizeyim.Tekilliğin genişlemesinin başlangıcından......diyelim ki üç yüz bin yıl sonrasına gidelim.Yani, diyelim ki şu an evren tarihinin......üç yüz bininci yılındayız.Yani, evrenin yaşamının aşağı yukarı......üç yüz bininci yılındayız desek yanlış olmaz.Bu noktada diyebiliriz ki, olaylar......henüz fazla bir fark yaratacak......değişikliğe uğramadı.Bu konudan, kozmik mikrodalga arka plan ışımasına......geldiğimizde daha çok bahsedeceğim......ama bu noktada evren......yaklaşık olarak tek parça halindeki......akkor hidrojen plazması şeklindeydi.Ayrıca bunun mikrodalga ışıma yaydığını ve......diğer özelliklerini de gelecek bir videoda......anlatacağım.Şimdi, bu iki noktanın evrenin erken zamanlarındaki durumundan konuşalım.Yani, bu genç evrende elinizde bu nokta......ve şu anda bulunduğumuz koordinatlar......var diyelim.Bunu merkeze koymayacağım.Çünkü merkezde olmazsa bizim için görselleştirmesi......daha kolay olur.Ve diyelim ki, evrenin bu oldukça erken döneminde......eğer ani ölçümler yapabilen çeşitli......cetveller üretebilmiş olsaydınız......bulacağınız mesafe......otuz milyon ışık yılı olurdu.İşte bu noktada diyelim ki......burada koyu pembe ile gösterdiğim cisim......muhtemelen mikrodalga frekans aralığında......bir foton yaysın. O dönemde......yayılan aralık zaten buydu.Neyse, dedik ki bir foton yaysın......ve bu foton ışık hızında hareket ediyor olsun.Ki bu zaten bir ışık.Dolayısıyla bu foton: "Oh, biliyorsunuz......katedecek yalnızca otuz milyon ışık yılım var.""Bu çok uzun değil. Otuz milyon yıl içinde......illaki oraya ulaşacağım."Böylece, -burada bir parantez açıyorum.Matematik işlemler burada anlattığımdan çok daha karışıklar.Ama yapmak istediğim yalnızca burada neler......olduğuna dair bir fikir vermek.Yani, diyelim ki bu foton şöyle dedi:"Önümüzdeki on milyon yıl içinde......o koordinata yaklaşmış olacağım.""Mesafenin üçte birini almış olacağım."Pekala gerçekte bu on milyon yıl sırasında ne olacak?İşte, bu on milyon yıl sırasında......evren biraz genişlemiş olacak.Hatta belki de hatırı sayılır oranda genişlemiş olacak.Buraya genişlemiş evreni de çizeyim.İşte, on milyon yıl sonra evren......böyle görünüyor olabilir.Hatta bundan bile büyük olabiir.Bunu şöyle çizeyim.On milyon yıl sonra......evren bu boyutlara genişlemiş olabilir.Yani bu, on milyon yıl sonrası.Fakat kozmolojik bir zaman ölçeğinde......bu hala evrenin emekleme dönemleri olacaktır......çünkü 13.7 milyar yıllık bir süreden bahsediyoruz.Burada on milyon yıl geçti diyelim.Evren genişledi.Şimdiki zamanda üzerinde olduğumuz koordinatlar......artık buraya kadar ilerledi.Fotonun ilk başta yayınlandığı......koordinatlar ise......artık burada bulunuyor.Fotonumuz da dedi ki; "Tamam......on milyon yılda bu kadar......yol alacağım."Bu arada bildiğiniz gibi yaklaşık olarak ve oldukça......soyut konuşuyorum. Yapmak istediğim yalnızca bir fikir vermek.Bu durumda fotonun on milyon yıl......içinde ulaştığı nokta......aşağı yukarı burası olur.Tüm evren genişledi.Bütün koordinatlar birbirinden uzaklaştı.Pekiyi şimdi burada ne oldu?Evren genişledi.Bu otuz milyon yıllık mesafe artık......-dediğim gibi yaklaşık sayılar veriyorum, kesin rakamları bildiğim falan yok......burada yaptığım size yalnızca bir fikir vermeye......çalışmak, neler olup bittiğini anlamanıza......imkan sağlamak.Bu mesafe artık otuz milyon ışık yılı değil.Belki artık yüz milyon olabilir.Diyelim ki artık yüz milyon ışık yılı oldu.Evren genişliyor.Uzay boşluğunun boyutları büyüyor.Bunu bir trambolin ya da......bir balonun yüzeyinin gerilip incelmesi gibi hayal edebilirsiniz.Yani on milyon yıl sonra bu ışığın......ulaştığı koordinatlar burası.On milyon yıldır seyahat ediyordu......fakat katettiği mesafe bundan çok daha fazla.Aslında katettiği mesafe......bu orana göre otuz milyon ışık yılı olabilir.Buradaki sayılar kesin değil.Kesin sonuç verecek hesapları yapmadım.Fakat buradaki ana fikir, otuz milyon ışık yılı katetmiş olduğu.Aslına bakarsanız zaten aynı oranları......kullanmamam gerekir, çünkü katedilen mesafe......ve katedeceği mesafe......gerilmeden dolayı tamamen doğrusal......olmayacaktır. En azından kendi kafamda düşündüğümde......bana öyle geliyor.Yine de bunun hakkında kesin bir beyanda......bulunmayacağım.Ancak fotonun katettiği mesafe......artık yaklaşık yirmi milyon ışık yılına çıkmış olabilir......çünkü her mesafe katedişinde......katettiği uzay boşluğu biraz daha gerildi.Yani her ne kadar on milyon yıl boyunca seyahat etmiş de olsa......artık katettiği uzay boşluğu yalnızca......on milyon yıl değil......artık yirmi milyon ışık yılı olacak şekilde gerildi.Ayrıca katetmesi gereken kalan mesafe de......artık yirmi milyon ışık yılı değil......seksen milyon ışık yılı olabilir.Dolayısıyla bu foton bundan usanabilir.Buna olumlu bir şekilde bakmanın da imkanı var:"Vay! Yirmi milyon ışık yıllık mesafeyi......sadece on milyon yılda alabildim!""Sanki ışık hızından daha hızlı hareket ediyor gibiyim!"Gerçekte hayır, çünkü uzay boşluğundaki koordinatların kendileri......birbirinden uzaklaşıyor.Bunlar inceliyor. Yani foton aslında sadece ışık hızında......ilerliyor. Ancak on milyon yılda katettiği......mesafe gerçekte on milyon yıllıktan daha......fazla bir mesafe.Yirmi milyon ışık yıllık mesafe.Yani bu kozmolojik ölçeklerde öylece......oran ve zamanı çarpamazsınız.Özellikle de koordinatların kendileri......birbirinden uzaklaşıyorsa.Sanırım bunun nereye gittiğini az çok anladınız.Şimdi bu foton diyecek ki: "Oh......bir kırk milyon yıl daha gidersem......belki oraya varabilirim."Ancak işin aslı bu bir sonraki kırk milyon yılda......ancak buralara kadar gelebilir.Çünkü mesafe seksen milyon ışık yılı.Yani işin aslı, kırk milyon yıl sonra......bir kırk milyon yıl daha geçince......bir de göreceğiz ki evren daha da......genişlemiş.Bütün baloncuğu çizmeyeceğim bile......ancak fotonun yayınlandığı yer......burası olsun......ve mevcut pozisyonumuz burası olsun.Işığın on milyon yıl içinde ulaştığı yer de......burası olsun.Bu durumda, ışığın kırk milyon yıl sonra ulaşacağı yer......buralarda bir yer olur.Yani, bu iki nokta arasındaki mesafe......başladığımızda on milyon ışık yılıydı......sonra yirmi milyon ışık yılına çıktı......ve aynı orantıyla belki de günümüzde......bir milyar ışık yılına çıkmış olabilirYani, buradaki mesafe......-ve bu numaraları uydurup duruyorum......hatta bu, bu nokta için çok fazla bile olabilir.Belki bu mesafe artık yüz milyon ışık yılı.Bu mesafe ise artık, mesela......beş yüz milyon ışık yılı diyelim.Bu iki nokta arasındaki tüm mesafe de artık bir milyar ışık yılı olsun.Yani, gördüğünüz gibi, foton bu işten bıkıp usanabilir.Bir ton yol ilerleyip arkasına bakınca......"Vay, sadece elli milyon yılda, altı yüz milyon ışık yıllık yol almışım......bu bayağı iyi." diyebilir.Ancak yine de bıkabilir, çünkü katetmesi gerektiğini......düşündüğü otuz milyon ışık yıllık mesafe......sürekli gerilip duruyor.Çünkü uzay boşluğunun kendisi gerilmeye devam ediyor.Yani işin aslı, ana fikre geri dönersek......bu bize ulaşan foton......diyelim ki 13.4 milyar yıldır seyahatte olsun.Bize tam şu an ulaşmış olsun. Bunu bu noktadan 13.4 milyar yıl......ileri sarayım ki günümüze ulaşayım.İşte, eğer tüm gözlemlenebilir evreni buraya çizersem......fotonun yola çıktığı nokta da burada olur.Biz de tam burada oluruz. Aslına bakarsaniz......bir şeyi açıklığa kavuşturayım. Eğer tüm gözlemlenebilir evreni çiziyorsam......merkezi bizim olduğumuz yer olmalı, çünkü her tarafta eşit mesafeleri gözlemleyebiliyoruz.Eğer işin içinde başka gariplikler yoksa, her yönde eşit mesafeleri gözlemleyebiliyoruz.Yani, belki gerçekten de bizi merkeze koyabiliriz.İşte bu, tüm gözlemlenebilir evren. Fotonumuz 13.4 milyar yıl önce......yani Büyük Patlama'dan üç yüz milyon yıl sonra bu noktadan harekete geçti.Ve bize ancak ulaştı.Bu fotonun 13.4 milyar yıldır yol katettiği doğru.Ancak, buradaki esas çılgın şey, bu nesne, uzay boşluğu genişlediğinden ve her şey birbirinden......uzaklaştığından dolayı, en iyi tahminlerimize göre......bizden kırk altı milyar ışık yılı uzaklıkta.Bunun altını çizmem gerek:Bu cisim ŞU ANDA bizden kırk altı milyar ışık yılı uzakta.Dolayısıyla burada gözlemlemek için yalnızca ışık kullanırsak......yani sadece ışık yılları üzerinden, bu ışık 13.4 milyar yıldır bize doğru yol alıyordu.Işık bizim mesafeyi algılayabilmemiz için tek aracımız, yani 13.4...[ÇN: Burada yaptığı hatayı düzelttiğini belirtiyor ancak ben o hataları zaten çeviride düzelttim.]...yani bizden 13.4 ışık yılı uzakta diye düşünebiliriz.Ama işin aslı, eğer bugün elinizde bir......ışık yılı ölçer cetveliniz olsaydı......bu uzay boşluğu o kadar genişlemiştir ki......mesafeyi 46 milyar ışık yılı olarak ölçerdiniz.Ayrıca size kozmik mikrodalga arka plan ışımasından......bahsedeceğimiz zamana yönelik bir ipucu vermesi için şunu soralım:Uzay boşluğundaki bu nokta nasıl görünecek?Bu şey bizden aslında 46 milyar ışık yılı uzakta......ancak fotonun bize ulaşması yalnızca 13.4 milyar yıl sürdü.Bu bize nasıl görünecek?İşte, burada "nasıl görünecek" derken......bize şu anda ulaşan fotonlardan bahsediyoruz.Bu fotonlar 13.4 milyar yıl önce yola çıktı.Yani bu fotonlar yayınlandığı tarihte......burada akkor hidrojen plazması yığınından oluşan......ilkel bir yapı vardı.Bu yüzden bizim de gördüğümüz şey bu akkor yığın......-gördüğümüz şey bu tip bir......akkor plazma.Henüz farklılaşmamış, yıldızlar ve galaksiler gibi düzgün ve durağan atomlara dönmemiş bir cisimler topluluğu.Gördüğümüz şey bu akkor plazma olacaktır.Günümüzdeki durum ise, bu 46 milyar ışık yılı uzaklıktaki noktanın......bugün muhtemelen durağan atomlara, yıldızlara, gezegenlere ve galaksilere dönüşmüş olduğudur.Samimi olmak gerekirse, eğer orada oturan......ve bizim koordinatlarımızdan yayılan fotonları...gözlemleyen bir uygarlık varsa......bizi görmeyeceklerdir. Gördükleri şey......bizim 13.4 milyar yıl önceki, uzayda bizim bölgemizin......çok ilkel bir aşamadaki, yani aslında yalnızca akkor bir......plazmaykenki hali olacaktır.Bu konuda önümüzdeki videoda daha ayrıntılı konuşacağız, ancak şunu düşünün:Zamanın o döneminden gelen HERHANGİ BİR foton......hangi yönden gelirse gelsin......13.4 milyar yıldır seyahat ediyor olacak ve......evrenin henüz oldukça ilkel bir aşamasından......yani az çok bu akkor plazma,......bu ayrışmamış kütle olduğu zamandan......geliyor olacak.Umuyorum ki bu veri size......kozmik mikrodalga arka plan ışımasının nereden geldiğine dair bir fikir verir