ve bu kurulum sürecinde nasıl fiyatlandırıldığını düşünelim.ya da benzinin fiyatı demeliydim.Burada gördükleriniz, muhtemelen bunlara yabancı değilsinizdir,bunlar petrol kuleleri, iki farklı tip: bubir açıkdeniz petrol kulesi, bu ise kara petrol kulesi.Fakat ikisininde temel görevi aynı:bir petrol yarığı bulana kadar yeri delmeksonrasında petrolü dışarıya pompalamakve bir şekilde pazara ulaştırmak, ilk olarakrafineriye bakalım. Açıkdeniz rafinerileri çok hızlı veçalışma yöntemleri şaşılası bir mühendislik harikası.Okyanusun ortasında otur

uyor ve kelimenin tam anlamıylaokyanusun dibine iniyorlar, denizin tabanına gidiyorlarve oradan petrol yarıklarının olduğuyere kadar deliyorlar, işte gerçek bir mühendislik harikasıve çok dikkatli olmalısınız, bu çok tehlikeli olabilir.Yani bir petrol kulesinde çalışmak ve açıkçası bir kaza olursadurum çevresel bir kabusa dönüşebilir tıpkıBP olayında olduğu gibi. Yine de bu tartışmasızbir mühendislik harikasıdır. Şimdi, ihtiyacınız olan petrolü aldığınızdaonu rafineriye aktarırsınız böylece petrolyararlı parçalarına ayrıştırılabilir. Petrolünrafineriye ulaşması uzun bir boru hattı kombinasyonuyla ya dapetrol tankerleri ile sağlanabilir. Burada gördüğünüzAlaska Boru Hattı, petrolü Alaska'nın en kuzeyden alırve en güneyine kadar taşır. Böylece petrol,dünyanın her yerindeki rafinerilere gidebilecekpetrol tankerlerine yüklenebilir. Ya da direk tankerlere yüklenir.Bazı açık deniz kulelerinde tankerler kullanılır, fakat eğerkule petrolün taşınacağı yere yeterince yakınsa, boru hattıylada petrol rafine edileceği yere taşınabilir.Ya da boru hattıyla bir tankere taşınır ve böylece petrol çok daha uzağataşınabilir. Böylece taşındığı yerden rafineriye getirilir.Şimdi petrolün fiyatının nasıl yapılandırıldığını düşünmeye başlayabilrizrafinerinin ne yaptığını düşünmeden önce.Diyelim ki, güncel petrol fiyatıve yükseltilmiş rakamlar bir arada açıkça yürütülüyor.Ama diyelim ki güncel petolün fiyatı varil başına 90 dolar.Öyleyse bir varil (bu sadece bir birimdir) 42 galon suyaeşittir. O zaman bir varil suyum olduğunu söylediğimdeaslında 42 galon suyum olduğunu söylemiş oluyorum.Ne var ki 42 galon işlenmemiş petrol 42 galonbenzine dönüştürülemiyor. 42 galon işlenmemiş petroldenancak 19 veya 20 galon benzin elde ediliyor.Sayıyı kolay yapmak için 20 diyeceğim.geri kalan miktar ise diğer malzemeler olacak, 22 galon başka ürünler.Hatta 22 galon olmayabilir, bir kısmı yalnızcaatık olur ve bir kısmı da yan ürün. Yani aslında yalnızcabir miktar petrol yakıt olarak rafine edilir.Tam olarak rakamı vermeyeceğim, geri kalanı diğer malzemeler.Diyelim ki, rafine ödemesi varil başına 90 dolar oluyor,bu rakam petrol üreticilerinin kattığı fiyatve ayrıca rafineriye kadar olan ulaşım ücretiyle deilgileniyorlar, mesela yalnızca argüman üretmek adınadiyelim ki, rafineri satabilir.Ya da diyelim ki, ulaşım ağıyla bile ilginlenmiyor,Farz edelim bazı insanlar direk olarak rafineridensatın almak istiyorlar, istedikleri benzinigalon fiyatı 3.25 dolardan almak, böylece rafinerideki benzin,insanların harcamak istediği, taşıyıcılar da galon başına 3.25 dolarödemek istiyorlar, ve bu bir varilden yalnızca20 galon benzin elde edecekler, bunu galonu 3.25 dolardansatabilirler. Böylece elde edecekleri fiyatbenzin için 20*3,25=$65 .Diyelim ki, argüman vermek adına,diğer malzemelerden 35 dolar elde ettilerBu "diğer malzemelerin" bir kısmı aslında kullanılabilirdir, bumotor yağı, jet yakıtı ya da doğal gaz olabilir.Bu tip şeyler... Açıkçası doğrudan rafineride kullannılacak yakıtolarak da kullanılabilir. O zaman bunu yeniden kurmakla başlayalımdüşünebileceğimiz bir yol, şu şekilde çiziyimfiyatı 3.25 dolara yükseltelim, bu fiyat rafinerininyükselttiği, rafinerinin asıl istediği fiyat.Diyelim ki, bu bir dolar, bu iki dolarve bu da üç dolar, ve bunlar 3.25 doları oluşturuyor.3.25 dolar böyle olurdu, işte burafinerinin aldığı, nasıl yaptığını düşünmek için bir yol.Aslında tam olarak... tam olarak bütün kar benzinden gelmiyorfakat rafineriyi düşündüğümüzde, varili 90 dolarolan işlenmemiş petrolübenzin olarak 65 dolardan satacaklar vediğer malzemelerden de 35 dolar kazanacaklar.Toplam miktar 100 dolar ediyor. Yani işlenmemiş petrolü90 dolardan alabiliyorlar (yani yaptıkları bu) ve sonra100 dolardan satabiliyorlar, bunu düşünmenin biryolu, en azından bu durum için, aldıkları ücretin %90ı"diğer malzemeler" ve benzin arasındapaylaştırılmış, görüldüğü gibi bu ayırmak içinçok da kolay değil, fakat bu örnek için karlı paybenzinin fiyatıdır. Bu nasıl değerlendirdiğinize bağlıdırama karlı bir payı sağlayan işlenmemiş üründürve işte şurada görebildiğinizaslında rafinerinin ne kadar ürettiğidir ve bu miktaraslında maliyetine ters düşmektedir. Yani aslındaürettikleri üründen elde ettikleri miktar işlenmemiş petrol içinödedikleri miktarla ters orantıda, bu marja geneldeçatlak ilerleme denir. Aslına bakacak olursa rafinerinintüm yaptığı, işlenmemiş petrolü çeşitli bölümlere ayırmak.Bu aslında çok kolay, tamam "çok kolay" demek istemiyorumRafineriyi incelediğiniz zaman, bu işlemin o kadar kolay olmadığınıgörürsünüz, fakat işlemin nasıl olduğu gayetaçıktır. İşlenmemiş petrol alınır ve bir kazanıniçinde ısıtılır, işte tam şurada petrolgittikçe ısınıyor. Bu kazan,genellikle petrolün birtakım yan ürünleriyle doldurulur,ve sonra petrol damıtma kulesine geçirilir.İşte bu yüzden rafinerideki tüm bu kuleleri görüyoruz.Bunlar damıtma kuleleridir. Damıtma kulelerindefarklı kaynama noktaları olan petrolün farklı kısımlarıayrışır. Petroldeki çok uzun karbonzincirleri çok yüksek derecelerde kaynarlar.Böylece ne kadar sıcak olurlarsa olsunlarkaynamayacaklardır. Aşağıda sıvı hallerinde kalmaya devamedecekler. Bir süre sonra görece daha kısa zincirli maddelerkaynayacak ve biraz da olsa buharlaşacaktır, fakatbuharlaşarak yükselen maddeler hemen soğutulacak vehemen oraya yoğunlaşacaktır, böylece borularlauzağa aktarılacaklardır. Ardından daha kısa zincirlimaddeler biraz daha yükselecek vesoğutma yapılmadan bile hemen yoğuşup sıvı halinedönen maddeler oluşacaktır. Bu maddeler hemen oradantoplanabilirler... doğal gazlar gibi zinciri çok kısaolan maddeler karışım üzerindentoplanabilirler. Arabanıza koyduğunuz benzin iştetam olarak buradan toplanabilmektedir.Yani aslen yaptığınız petrolü farklı bölümlerineayırmak. Bazı yan ürünler...mesela motor yağı işte burada, yağdanlık olarak kullandığınızşey, yakıt değil, motorunuz için. Buradan jetyakıtı elde edebilirsiniz, ardından çok daha fazla farklı yakıtelde edersiniz, petrol jölesi ve bu gibi şeyler...Bunların hepsini işlenmemiş petrolden elde edebilirsiniz.Her neyse, biz benzine geri dönelim.Rafineri 3.25 dolar kazanır, şimdi benzini taşımamızgerekiyor. Ulaşım maliyetinin 10 cent olduğunuvarsayalım. Burada 3.25 dolarımız vardı, şimdiulaşım maliyeti olarak 10 cent daha ekliyoruz.Ulaşımı kısaca yazacağım.Ve buradan benzin istasyonuna geldi, daha önce de belirttiğim gibi,benzinin vergilendirmesi ağırdır ve hangi hükümet, hangi ülkehatta hangi eyalet olduğuna göre ülkeler arasında farklılık gösterir.Fakat kolaylık sağlamak adına galon başına 50 centolarak vergilendirildiğini varsayalım, bu miktar geneldeeyaletlerdeki vergiden çok farklı değildir.Böylece galon başına 50 centişte şuraya.... bu vergi tam buraya eyalete vefederal hükümete gidiyor. Evet bir daha bakalım3.25 dolar rafinerinin aldığı, ulaşım için 10 cent ulaşım için,3.35 dolar, 50 cent vergiyi eklediğimizde 3.85 dolar oluyor.ve işte şimdi benzin istasyonundayız. Yakıt için fiyat aslında3.85 dolar olacak, fakat benzin istasyonunun dapara kazanması gerektiği için fiyata ekleme yapıyor.Böylece benzin istasyonu yakıtı galonu 4 dolardan satıyor.Diyebilirsiniz ki, hey! benzin istasyonu 15 cent eklediama aslında bu 15 centinde bütük bir miktarıkredi kartı işletmecilerine gidiyor. Çünkü çoğunlukla insanlarpompa ücretlerini kredi kartıyla ödüyorlar. İşte bu benzin istasyonlarınınbu durumdan hoşnut olmalarının nedeni, indirim yapıldığında bileo 15 centi ödemek zorundasınız, çünkü genellikle5 cent civarında bir para kredi kartışirketlerine gidecektir. Yani geriye ancak10 cent marj kalacaktır.Her neyse, umarım bu size işlenmemiş petrolün nasıl benzinedönüştüğü ve pompa başına ödeme yaparkenfarklı kişilerin bu işin içinde nasıl yer aldıklarıve ortada ne kadar paranın döndüğüyle ilgilibir fikir vermiştir