1 EKİM 2009, PERŞEMBE

Sex-Linked Özellikleri

-Bir organizmanın cinsiyetinin nasıl belirlendiği büyük ihtimalle aklınızda soru işaretleri oluşturmaktadır.--Aslında kesin bir cevabı da yok; çünkü hayvanlar aleminde cinsiyet farklı yollarla belirlenebilir.-Bazı canlılarda, özellikle sürüngenlerde, çevresel faktörler etkilidir.-Bütün sürüngenler değil, belli başlı türlerinde.Embriyonun geliştiği ortamın sıcaklığı, daha sonra dişi veya erkek olacağını belirleyebilir.-Başka çevresel faktörler de etkili olabilir tabi.Başka hayvanlarda, özellikle bizim de dahil olduğumuz memelilerde, cinsiyet genetiktir.-Memelilerde genetik olduğuna göre,

belki dişi ve erkekler için farklı aleller olduğunu düşünebilirsiniz.--Tabi sonra bir kadın ve bir erkeği birbirinden ayıran birçok özellik olduğunu fark edersiniz.--Belki de bir arada iş yapan birkaç gen vardır?-Böyle

bir durumda ikinci düşünceniz doğru olacaktır.--Bir arada iş yapan genlerin sayısı birkaç taneden bile fazla.Aslında kromozomlar demek daha doğru olur.Bir erkeğe ait olan bir hücrenin çekirdeğine bakalım.--Krom

“Cinsiyet kromozomal temeli. Seks bağlı özellikler. Http://www.khanacademy.org/video?v=-ROhfKyxgCo: En fazla ücretsiz dersler...”
Khan Academy

ozom çiftlerinden 22 tanesi sıradan, cinsiyet belirlemeyen kromozomlar.-Şimdi sadece şunu yapacağım, bu homologlar, 2, 4, 6, 8,10,12,14.Sadece bunu yapmaya devam edeceğimVe nihayet 22 çiftimiz var.Buradaki 22 çift kromozoma otozom denir.Otozomlar farklı şeyleri kodlayan sıradan kromozom çiftleridir.-Buradakilerin her biri homolog kromozom çiftidir.Bu homolog kromozom çiftlerinin bir tanesini annenizden, diğerini ise babanızdan alırsınız.-Aynı

Sex-Linked Özellikleri Resim 1 Sex-Linked Özellikleri Resim 2 Sex-Linked Özellikleri Resim 3 Sex-Linked Özellikleri Resim 4

şeyi kodlamaları şart değildir; ancak her zaman aynı gen için kodlarlar.--Eğer bu gen göz rengi içinse, homolog kromozom çiftinin diğer tarafındaki gen de göz rengi içindir.-Yine de iki tarafta kodlanmış olan göz renkleri farklı olabilir.-Tabi bunlar cinsiyetimizle alakası olmayan standart denebilecek genlerdir.-Bunların yanı sıra, iki tane özel kromozomumuz vardır.-Ben bunu yapacağımUzun ve kahverengi olacak ve daha sonra da kısa ve mavi olanından yapacağım.-Fark edeceğiniz ilk şey bunların homolog olmadıkları olacak.Bir t

anesi kısa, bir tanesi uzun olduğu halde nasıl aynı şeyi kodlayabildiklerini sorabilirsiniz.-Ve bu doğru.Zaten homolog değiller.Bunlara cinsiyet belirleyen kromozomlar diyebiliriz, veya kısacası gonozom.-Uzun olan x kromozomudur.---Kısa olan ise Y kromozomu.-Bir canlının dişi veya erkek olduğunu anlamak için çok kolay bir yöntem vardır.-Eğer bir Y kromozomunuz varsa, erkeksiniz.Şimdi bunu yazayım.Çizmiş olduğum hücre çekirdeği bir erkeğe ait.--Eğer annenizden X, babanızdan ise Y kromozomu aldıysanız, erkeksiniz demektir.---Hem annenizden, hem de babanızdan X kromozomu aldıysanız dişisiniz demektir.-Bunu Punnett karesi çizerek de gösterebiliriz.Fazla kolay bir Punnett karesi olacaktır; ama bütün olasılıkları gösterir.-Annenizin gonozom çiftine baktığınızda iki tane X kromozomu görürsünüz.--Bu sayede ona baba yerine anne diyorsunuz.Babanızın ise bir X, bir de Y kromozomu vardır.-Bir Punnett karesi yapabiliriz.Farklı döl kombinasyonlarına bakalım.Annenizin vereceği X kromozomuyla babanızdan gelen X kromozomunun birleşmesiyle bir dişi ortaya çıkar.--Annenizin X kromozomu vermekten başka şansı yoktur.-Aynı zamanda bu da dişi olacak.--Babanız ise ya X ya da Y kromozomu verir.Y kromozomu verdiğinde ise ortaya çıkan döl erkek olacaktır.Yani bunlar dişi, şular da erkek olacak.Yani dölün kız veya erkek olma olasılığı yarı yarıya.-Tabi buna baktığınız zaman hem ilginç hem de ironik olan bir şey aklınıza gelebilir.-Dölün kız veya erkek olduğunu belirleyen taraf anne midir, yoksa baba mı?-Anne her zaman X kromozomu verdiğine göre cinsiyeti onun belirleme ihtimali yoktur.---Babanın spermlerinin yumurtaya doğru ilerlediğini düşünün.--Bazılarının içinde X, bazılarının içinde ise Y kromozomu var.----Eğer buradaki X kromozomu bulunduran sperm yumurtaya ilk ulaşırsa, döllenen yumurta dişi olacak demektir.-Eğer yumurtaya ilk ulaşan sperm Y kromozomu taşıyorsa, tahmin edebileceğiniz gibi döllenen yumurta bir erkeğe dönüşecektir.-Bunun ironik olduğunu söylememin nedeni tarihte yer alan ve muhtemelen en ünlü örnek olan VIII. Henry'dir.---Sadece krallara özgü bir şey değil tabi ki.Büyük ihtimalle doğru; çünkü toplumumuzun çoğunluğunda erkek baskınlığı söz konusu.Bazı erkekler aile isimlerini sürdürmek için erkek varislere sahip olmayı saplantı haline getirmişlerdir.--VIII. Henry'nin durumunda ise bu saplantının nedeni ülkeyi ele geçirmektir.Eşleri kız çocukları doğurduklarında hayalkırıklığına uğrayıp, eşlerini suçlasalar bile, bu aslında tamamen kendi suçlarıdır.--Bu durumun en ünlü örneği VIII. Henry ile Ann Boleyn'dir.--Bu konuda uzman değilim; ama genel görüş erkek bir varis doğuramadığı için VIII. Henry'nin Ann Boleyn'e kızmış olduğudur.-Bu durum tamamen onun suçu olsa bile, Ann Boleyn'in kafasını kestirmek için bunu bahane olarak kullanmıştır.--Belli ki ürettiği X kromozomlu spermlerin sayısı Y kromozomlu olanlardan daha fazlaydı.-Sonunda erkek bir varisi oluyor.Yani belli ki Y kromozomlu sperm de üretiyordu.Yine de sonuç olarak Ann Boleyn'in erkek çocuk doğuramaması VIII. Henry'nin suçuydu.-Bu yüzden bu durumun ironik olduğunu söyledim.--Aklınızda oluşmuş olabilecek bir soru, bu kromozomlardaki her şeyin yalnızca cinsiyet belirleyici olup olmadığı.---Şimdi biraz kromozom çizeyim.Bir X, bir de Y kromozomumuz olduğunu varsayalım.-X kromozomu gen bakımından fakir olduğu bilinse bile, başka şeyler için de kod taşır.-Yaklaşık 1500 gen koduna sahiptir.Y kromozomu ise gen bakımından en fakir olan kromozomdur.-Yalnızca 78 gen koduna sahiptir.Böyle olduğu yazıyor fakat gerçekten 78 olduğunu kim bilebilir?Yani cinsiyet belirlemek dışındaki görevlerinin sayısı azdır.-Y kromozomunun cinsiyet belirlemesinde etkili olan gen, SRY genidir.-Bunu bilmek zorunda değilsiniz.SRY, testis veya erkek üreme organının gelişiminde rol oynar.-Kısacası bu gen, testislerin gelişmesiyle sonuçlanacak süreçlere dair kodlara sahiptir.-------Bu genler üzerinde başka özellikler de var.Bunların bozuklukları, kendilerine özgü hastalıklara neden olur.Örneğin; renk körlüğü.Genler ya da mutasyonlar demeliyim.Renk körlüğününe neden olan şey mutasyondur.--Renk körlüğünün yanı sıra hemofili de örnek gösterilebilir.Hemofili kanınızın pıhtılaşmasını engelleyen bir hastalıktır.Aslında, hemofilinin birkaç farklı türü vardır.--Her iki hastalık da X kromozomunda gerçekleşen mutasyonların sonucudur.-Bunların her ikisi de çekinik mutasyonlardır.-Yani bu ne demek?-Bu, hemofiliyi ele aldığımızda, her iki X kromozomunda da hemofili mutasyonu olması gerektiği anlamında gelir.--Örneğin, bir X kromozomu normal, diğer X kromozomunda hemofili mutasyonu olan bir kadını ele alalım.-----Bu kadın yalnızca bir taşıyıcıdır.Hemofili hastası değildir.-Kanının pıhtılaşmasında bir sorun olmaz.Bu kadının hemofili hastası olması için her iki X kromozomunda da hemofili mutasyonu olması gerekirdi.Bunun nedeni hemofilinin çekinik bir mutasyon olmasıdır.--Şimdi bu birey hemofili hastası olacak.Bir erkeğin yalnızca bir tane X kromozomu vardır.Yani bir erkeğin hemofili hastası olması için, o X kromozomunun mutasyonlu olması yeterlidir.------Bu durumda hangi cinsin hemofili hastası olma ihtimalinin daha yüksek olduğu sorusu aklınızda oluşmuş olabilir.--Bir kadın mı, yoksa bir erkek mi?-Bir kadının hemofili hastası olabilmesi için hem anne hem de babadan bu geni almış olması gerekir.-Kabaca 5000-10000 erkekten birinde hemofili görüldüğü söylenmekte.--Yani alel sıklığının 7000de 1 olduğunu söyleyebiliriz.Bu Xh'nin, hemofili mutasyonlu X kromozomunun sıklığıdır.-Bu nedenle erkeklerin hemofili hastalığına yakalanma şansı 7000de 1; bir tane X kromozomları var.------Peki bir kadının hemofili hastası olması için ne gerekir?-Her iki kromozom da hemofili mutasyonlu olmalıdır.Bir tanesinin mutasyonlu olma ihtimalinin 7000de 1 olduğunu biliyoruz.-Yani bir kadının hemofili olma ihtimali 1/7000'in iki katıdır.Bu da 49 milyonda 1dir.Görüldüğü gibi, bir kadının hemofili hastası olma ihtimali, bir erkeğinkinden çok daha düşüktür.--Genel olarak cinsiyete bağlı herhangi bir özellik çekinikse, bir erkek bunu kesin olarak gösterecektir.Bunun nedeni erkeklerin bu geni domine edebilecek başka bir X kromozomu olmamasıdır.--Bir kadının bu özelliği gösterebilmesi için ise, bu özelliğin her iki X kromozomunda da bulunması gerekmektedir.-Erkeklerdeki oranı "m" olarak adlandıralım.--------Bu durumda kadınların oranına m'nin karesi diyebiliriz.Bunun daha büyük bir sayı olduğunu söyleyebilirsiniz, karesini alıyorum.-Tabi bu sayıların 1den az olduğunu hatırlatırım.Örneğin hemofilide sayı 1/7000di.-1/7000'in karesini aldığınızda, 49 milyonda 1 gibi bir sayı elde edilir.Her neyse, umarım bu videoyu ilginç buldunuz ve nasıl erkek ya da kadın olduğumuzu şimdi anladınız.-Ve daha da iyisi, artık erkek çocuk odaklı ailelerin problem yaşadıklarını ve bunlar için kimin suçlu olduğunu biliyorsunuz.--

Açıklama

Cinsiyet kromozomal temeli. Seks bağlı özellikler. Http://www.khanacademy.org/video?v=-ROhfKyxgCo: En fazla ücretsiz dersler

Bunu Paylaş:
  • Google+
  • E-Posta
Etiketler:

Khan Academy

Khan Academy

Misyonumuz, her yerde herkes için dünya standartlarında bir eğitim sağlamak. Tüm Khan Academy içerik www.khanacademy.org adresinden ücretsiz olarak sunulmaktadır.

YORUMLAR



9.3/10

  • 541
    Olumlu
  • 36
    Olumsuz
  • 144
    Yorum
  • 366646
    Gösterim

SPONSOR VİDEO

Rastgele Yazarlar

  • Sean Murphy

    Sean Murphy

    4 ŞUBAT 2009
  • Shanice Caruthers

    Shanice Caru

    27 EKİM 2011
  • TechShowsYou

    TechShowsYou

    3 Mart 2011

ANKET



Bu sayfa işinize yaradı mı?