ları içe çökmekten korur.Hatta daha düşük kütleli bir yıldızda, mesela bir beyaz cücede......bu beyaz cücenin şeklini korumasını sağlayan şey......elektron bozunum basıncıdır.Ancak demir çekirdeğin kütlesi ve yoğunluğu daha da arttıkça......ve ortaya daha da fazla kütleçekim basıncı ortaya çıktıkça......bu şeyi içe çökmekten koruyan bu elektron bozunum gücü......veya basıncı bile artık etkisini kaybeder.İşte burada "elektron yakalanması" dediğimiz şey ortaya çıkar.Ki bu da elektronların çekirdekteki protonlar tarafından ya

kalanması anlamına gelir.Elektronlar çekirdek üzerine çökmeye başlarlar.Bu aslında beta çözünmesinin tersi gibi bir şey.Elektronlar yakalanıyor ve protonlar nötronlara dönüşüyor.Dolayısıyla nötrinolar salınıyor ancak tahmin edersiniz ki aynı zamanda......muazzam miktarda bir enerji de salınıyor. Bu yüzden de bu geçici hal......birden bire, daha da fazla içe çöküyor.Ta ki protonlar tüm elektronları yakalayıp nötronlara dönüşene kadar.Ardından ise ortaya çıkan şey, tüm bu çekirdeğin bir nevi......yoğun nötron topuna dönüşmesi. Bunlara aslında......bu halinden dolayı çok çok çok yüksek kütleli bir......atom da diyebilirsiniz. Bu çökme ile aynı sırada......nötrino formunda muazzam bir enerji salınımı da olur.[ÇN: Sal yukarıda nötrino yerine nötron diyerek hata yaptığını sanıyor ancak yapmadı.]Elektronlar protonlarca yakalanır......protonlar nötronlara, bu yoğun nötron topuna dönüşür......ve süreç sırasında nötrinolar salınır.Bunlar fazla detaylarına girmeyeceğım temel parçacıklar......ancak muazzam enerji taşırlar. Aslına bakarsanız bu dinamikler......tamamen anlaşılmış durumda değildir, çünkü demir çekirdek de aynı esnada......elektron bozunum basıncından dolayı duraklar ve......en sonunda kütlesinin büyüklüğüne yenik düşer. Ardından da bu nötronlar topuna dönüşür......ancak bu sırada tüm bu enerji nasıl olduğu tam olarak bilinmese de -burada çok fazla enerji olmalı......çünkü bu yıldız devasa bir yıldız......yani buradaki alanda çok fazla kütleniz var-......ancak bu enerji o kadar fazla ki yıldızın dışa doğru patlamasına sebep oluyor.Bu inanılmaz parlak veya enerji yüklü bir patlama.İşte bu patlamaya süpernova deniyor.Adına nova denmesinin sebebi Latince'de novanın......"yeni" anlamına gelmesi.İnsanlar ilk kez böyle bir patlama gözlemlediklerinde, bunu yeni bir yıldız sandılar.Çünkü daha önce hiç görmedikleri bir şekilde, bir anda ortaya bir yıldız çıkmış gibiydi.Çünkü belki de daha önce bizim görebileceğimiz parlaklıkta olmamıştı, ancak bu patlama ile......yeterli parlaklığa ulaştı ve insanlar ona yeni, yani nova dediler.Yani süpernova; çekirdeği içine çöken ve bu sırada yıldızın geri kalanını......inanılmaz ivmelerle dışa doğru patlatan devasa yıldızlarda gerçekleşen bir durumdur.Tam anlamıyla kavramak için; bir süpernova ile sanılnan enerji miktarı......geçici olarak tüm bir galaksinin parlaklığını aşabilir. Unutmayın ki bir galaksi dediğimizde......yüz milyarlarca yıldızdan bahsediyoruz. Bunu başka bir şekilde ifade etmek gerekirse, bu kısacık periyotta......süpernovanın saldığı enerji, Güneş'in tüm yaşamı boyunca üreteceği enerjiye denktir.Yani bunlar inanılmaz derecede enerji yüklü olaylar. Çünkü yıldızda bulunan ancak çekirdek dışında kalan tüm madde......ışık hızının kayda değer bir oranındaki hızlarda dışarı fırlatılıyor.Burada ışık hızının %10'u ile dışarı fırlatılan maddelerden bahsediyoruz.Bu "saniyede" 30 bin kilometre yapar. Bu neredeyse Dünya'nın çevresini bir "saniyede" dolanmak demek.Yani burada inanılmaz derecede enerji yüklü olaylardan bahsediyoruz.Eğer yıldız, yani yıldızın kendi halinin kütlesi eğer Güneş'in kütlesinden......9 ila 20 kat daha fazla ise -bunlar yaklaşık oranlar, kesin bir limit bulunmamakta- süpernova patlamasından sonra bu çekirdek......bir nötron yıldızına dönüşecektir. Bu da adı üzerinde, yoğun bir nötron topundan başka bir şey değil.Bunu da şöyle açıklayalım; bu yıldızın kütlesi......Güneş'in kütlesine göre iki kat, aşağı yukarı 1.5 ila 3 kat daha fazla olacaktır.Fakat yıldızın çapı ise birkaç on kilometreden fazla değildir!Yani yaklaşık olarak bir şehrin çapı kadar. Bu da inanılmaz bir yoğunluğun göstergesi.Güneş'in Dünya'ya göre ne kadar büyük olduğunu......ve bir şehrin Dünya'ya göre olan boyutunu biliyoruz. Fakat burada, Güneş'ten daha yüksek kütleli bir şey......bir şehir boyutuna sıkıştırılmış. Yani, akıl almaz derecede yoğun.Eğer yıldızın kendisi daha da büyük kütleliyse, yani Güneş'in kütlesinden 20 kat daha fazla kütleye sahipse......burada nötron bozunum basıncı pes edecek ve bu cisim bir karadeliğe dönüşecektir.Burada aslında birçok detay verebilirim.Esasında bir karadeliğin içinde neler olup bittiği, halen açık bir araştırma sahası.Ancak bu cisim karadeliğe dönüştüğünde, işin özü, tüm bu kütlenin yoğunlaşarak......inanılmaz derecede küçük ve yoğun bir nokta haline gelmesidir. Bunu hayal etmesi bile çok zor.Biraz açıklayabilmek adına; burada Güneş'in kütlesinden......üç kattan daha fazla kütle olacaktır. Yani burada inanılmaz derecede bir kütle bulunmakta.Konuyu biraz görselleştirmek için; işte burada bir süpernovanın kalıntıları var.Bu Yengeç Bulutsusu ve bizden uzaklığı 6500 ışık yılı civarında.Yani eğer 100 bin ışık yıllık, galaktik bir ölçekten bakarsanız......bu mesafe bize "o kadar da" uzak değildir.Ama yine de muazzam bir mesafe var. Bize en yakın yıldız, dört ışık yılı mesafededir......ve Voyager'ın saatte 60 bin kilometre katederek oraya ulaşması...80 bin yıl sürer.Yani bu sadece dört ışık yılı, bu ise 6500 ışık yılı.Fakat bu süpernovanın bin yıl önce gerçekleştiği tahmin ediliyor.Bunun tam merkezinde bir nötron yıldızı var......ve bu bulut, veya burada gördüğünüz bu şok dalgası, bu süpernovanın ardından......son bin yıldır dışa doğru dağılan yıldız maddesi. Bu madde bulutunun çapı 6 ışık yılı uzunluğunda.Yani bu muazzam derecede büyük bir şok dalgası bulutu. Güneş Sistemi'mizin bize görece yakın......bir süpernovanın yarattığı şok dalgasının ardından yoğunlaşmaya başladığını düşünüyoruz.Bir önceki videoda beliren diğer bir soruya değinmek gerekirse......bu halen tam olarak anlaşılamamıştır. Elementlerin nasıl demire veya nikele kadar......dev yıldızların çekirdeklerinde meydana geldiklerinden bahsediyoruz.İşte bu yüzden, bir yıldız patladığında evrene ne kadar çok madde dağıldığını tahmin edebilirsiniz.Vücutlarımızda dahi bu maddelerden çokça bulunmasının sebebi işte tam olarak budur.Hatta, eğer ilkel yıldızların çekirdekleri içinde ağır elementler oluşup, bunlar uzun zaman önce süpernovalar ile patlamasaydı......biz de varolamazdık.Şimdi bir soru daha, bu daha ağır elementler nasıl ortaya çıkıyor?Periyodik tablodaki bu bütün madde de nereden çıkıyor?Bu daha ağır elementlere nasıl ulaşıyoruz?İşte bunlar, süpernova sırasında ortaya çıkar.Buradaki enerji o kadar fazla ki, her türlü parçacık bu şok dalgasının gücünden dolayı içeri doğru......ve kütleçekimden dolayı dışarı doğru......akımlarda bulunurlar.İşte burada bir nevi element çorbası ortaya çıkar ve daha ağır elementler de......bu şekilde meydana gelir.Dünya'daki uranyumun tamamı -bundan ilerleyen videolarda da bahsedeceğim-......bir tür süpernova patlaması ile oluşmuş olmalı.Ve bu olay 4.6 milyar yıl önce olmuş olmalı. En azından şu anki anlayışımıza göre bu böyle.İşte bu 4.6 milyar yıllık görüntüye ve ne kadar çabuk bozulmaya uğradığına bakarak......-ki sadece bu konuda ayrı bir video yapacağım- Güneş Sistemi'mizin bir tür süpernova patlaması sebebiyle......ortaya çıktığını düşünüyoruz. Çünkü Dünya'daki bu uranyum......Güneş Sistemi'mizin doğumu sırasında oluşmuş olmalı. Neyse, umarım bunu ilginç bulursunuz.Burada etkileyici bir fotoğraf var ve eğer Vikipedya'ya girip Yengeç Bulutsusu başlığındaki fotoğrafa......yeterince tıklarsanız, sonunda yakınlaşmış haline ulaşabilirsiniz ve bu daha da......akıl almaz bir durum, çünkü fotoğraftaki tüm karmaşıklığı net olarak görebiliyorsunuz