29 Kasım 2010, PAZARTESİ

Büyük Yıldızların Yaşam Döngüsü

Yıldızların yaşam döngüleri üzerine zaten konuştuk, ancak konuştuğumuz yıldızlar, aşağı yukarı Güneş boyundakilerdi.Bu videoda yapmak istediğim, daha büyük, devasa yıldızlar üzerine konuşmak.Devasa yıldızlar derken kastettiğim, Güneş'ten dokuz kat daha fazla kütlesi olan yıldızlar.Aslına bakarsanız, süreç genelde aynı. Başlangıcı yine dev hidrojen bulutlarından yapıyorsunuz......ama bu seferki bulut Güneş ve benzeri boyda yıldızların yoğunlaştığı bulutlardan daha büyük.Bu noktadan başladıktan sonra göreceğiz ki, kütleçekim bunları merkeze doğru çekecek, bu yüzden de çekirdek ısınıp yoğunlaşarak......hidrojen füzyonlama

ya hazır hale gelecek.İşte füzyon başladı. Hidrojen füzyonu. Şimdi ortada hidrojen füzyonu gerçekleşmeye başladı.Bunun etrafında ise çok yüksek sıcaklıklardan dolayı normal atom formlarından çıkmış ve sağa sola saçılmış elektronla

r ile çekirdeklerden......oluşan bir çorba ayarındaki hidrojen plazması var.Bu hidrojen füzyonu, daha önce de anlattığım gibi, 10 milyon derece civarında gerçekleşiyor.Daha açık olmak gerekirse, burada devasa

“Masif Yıldız Ömrü Http://www.khanacademy.org/video?v=UhIwMAhZpCo: En fazla ücretsiz dersler...”
Khan Academy

yıldızlardan bahsettiğimiz için, henüz bu safhada bile......aşırı kütleçekim basıncı olacaktır. Bu safhada dahi, yani yıldızın ana safhasında bile......yıldız çok daha büyük olduğundan, bu daha hızlı ve yüksek sıcaklıkta yanacaktır.Yani bu, Güneş'in kütlesine göre birkaç kat daha hızlı ve sıcak olacak. Bundan dolayı da, bu safha bizim Güneşimiz ve benzeri......kütleli yıldızlara göre çok daha kısa sürecek. Güneş'in tüm ömrü yaklaşık 10-11 milyar......yıl civarında olacak. Bu

Büyük Yıldızların Yaşam Döngüsü Resim 1 Büyük Yıldızların Yaşam Döngüsü Resim 2 Büyük Yıldızların Yaşam Döngüsü Resim 3 Büyük Yıldızların Yaşam Döngüsü Resim 4

rada bahsettiğimiz şey ise birkaç on "milyon" yıl civarında, yani burada çarpan......1000 kez azalıyor. Neyse, sürece odaklanalım.Şimdiye kadar gördüğümüz kadarıyla, süreç daha hızlı işliyor çünkü daha yüksek basınç......kütleçekim ve sıcaklık var, ancak sürecin işleyişi Güneş benzeri kütleli yıldızlarda gördüğümüz biçimle hemen hemen aynı.En nihayetinde bu hidrojen füzyon ile bir helyum çekirdeğine dönüşecek......ve bu çekirdeğin etrafında hidrojen füzyonuna devam eden bir kabuk oluşacak.Bunun etrafında da yıldızın geri kalanı olacak

. Buraya adlarını yazayım.Buradaki helyum çekirdeğimiz.Etrafındaki kabukta hidrojen füzyonlanmaya devam ettikçe burada giderek daha fazla helyum birikecek......ve bu yaklaşık olarak Güneş kütlesinde bir yıldız.İşte burada bu yıldız bir kırmızı deve dönüşmeye başlayacak, çünkü çekirdek yoğunlaştıkça......ve üretilen helyum miktarı arttıkça......ve burası iyice yoğunlaştıkça......burada füzyonun halen devam ettiği hidrojen çekirdeği üzerindeki......kütleçekim basıncı da iyice artacak......ve bu da dışa daha fazla enerji salarak yıldızın tamamının genişlemesine yol açacak.Bunu biraz ileri saracak olursak, genel süreç şöyle oluyor; yıldız giderek kütle kazandıkça......çekirdekte daha da ağır elementler oluşmaya başlar.Yıldız da iyice yoğunlaştığı için, bu ağır elementler de......eninde sonunda çekirdeği besleyecek şekilde füzyon geçirmeye başlarlar.Ancak çekirdeğin kendisi de iyice yoğunlaştığı için, dışarı itilen madde ve itici enerji de artar.Fakat yıldız yeterince büyük olduğu için, Güneş benzeri, kırmızı dev safhalarında görüğümüz şekilde......maddenin etrafa saçıldığı bir safhaya gelmez.Ancak bu sürecin nasıl ilerleyeceğine dair düşünelim.Bu noktadan itibaren, bu helyum, yeterince yoğunlaştıktan sonra......ateşlenecek ve füzyon ile karbona dönüşmeye, dolayısıyla da bir karbon çekirdek oluşmaya başlayacak.İşte bu karbon çekirdek. Etrafında helyum çekirdek var. Bu helyum çekirdeğin merkezi yakınlarında ise......füzyon ile karbona dönüşen ve karbon çekirdeği daha yoğun ve sıcak hale getiren helyum kabuğu var.Bunun etrafında hidrojen füzyonu var, bunun da etrafında ise yıldızın geri kalanı var.İşte bu süreç böyle devam ediyor.Devamında da karbon füzyon geçirmeye başlıyor.Dolayısıyla süreç boyunca oluşan elementler ağırlaşıyor.Burada oldukça olgun bir yıldıza dair Vikipedya'dan alınmış bir görsel var.Yani bu kabuklar ve çekirdekler, giderek daha da ağır elementler......ortaya çıkarmaya devam ederler, ta ki demire kadar.Burada özellikle bahsettiğimiz......demir 56, yani atom kütlesi 56 olan demir.Buradaki periyodik tabloda, atom numarası 26 ve bu kaç protonu olduğunu gösterir.56 proton ve nötronları toplamı demektir,......ancak bu kesin bir ifade değil.Fakat burada, bu noktada durmamızın sebebi, demirin füzyonundan enerji elde edememeniz.Demirin füzyon ile daha ağır elementlere dönüşmesi, tam tersi enerji ister.Dolayısıyla bu bir endotermik süreç olur.Yani demiri füzyonlamak çekirdeğe faydalı olmaz.Açık olmak gerekirse; ağır elementlerin nasıl oluştuğunun açıklaması budur.Hidrojen ile başladık.Hidrojen füzyon ile helyum oldu, helyum füzyon ile karbon oldu ve bunun ardından buradaki birçok element......çeşitli kombinasyonlarla ortaya çıkar. Burada fazla detaya girmeyeceğım. Ortaya çıkan ağır elementler şunlar:Neon, oksijen ve bu tarafta gördüğünüz......silisyum. Tabii ortaya çıkan elementler sadece bunlar değil, ama bunlar çekirdekte yüksek oranda oluşan elementler.Ancak bu süreçte tüm bu lityum, berilyum, bor ve bunlar gibi......birçok element ortaya çıkar.İşte, demir 56'ya kadar elementler bu şekilde ortaya çıkar.Ayrıca "nikel 56'ya kadar" da diyebiliriz.Ortaya bir miktar nikel 56 da çıkacaktır.Demir 56 ile aynı kütleye sahiptir.Yalnızca iki nötron eksiği, iki proton fazlası vardır.Yani nikel 56 da ortaya çıkar ve bir nikel-demir çekirdek oluşabilir......ancak bu yıldızın büyüklüğünden bağımsız olmak kaydıyla bir yıldızın......geleneksel füzyon ile gelebileceği son noktadır.Konuyu burada bırakmak istiyorum.Böylece bu yıldıza, füzyon durduktan sonraki safhada ne olabileceğini düşünebilesiniz.Bundan sonra göreceğimiz şey ise, yıldızın başından geçecek süpernova patlaması

Açıklama

Masif Yıldız Ömrü Http://www.khanacademy.org/video?v=UhIwMAhZpCo: En fazla ücretsiz dersler

Bunu Paylaş:
  • Google+
  • E-Posta
Etiketler:

Khan Academy

Khan Academy

Misyonumuz, her yerde herkes için dünya standartlarında bir eğitim sağlamak. Tüm Khan Academy içerik www.khanacademy.org adresinden ücretsiz olarak sunulmaktadır.

YORUMLAR



9.8/10

  • 162
    Olumlu
  • 2
    Olumsuz
  • 24
    Yorum
  • 61682
    Gösterim

SPONSOR VİDEO

Rastgele Yazarlar

  • AndyMcMillinTV

    AndyMcMillin

    6 HAZİRAN 2007
  • Canal TekZoom

    Canal TekZoo

    1 NİSAN 2012
  • Samantha Crain

    Samantha Cra

    30 EKİM 2008

ANKET



Bu sayfa işinize yaradı mı?