eçtim demeniz mümkün değil.Verdiğiniz krediyi, başkasına devretmeniz gerekir.Ancak elinizde ipoteğe dayalı menkul kıymet varsa,-bu menkul kıymet ikincil piyasalarda işlem görüyor, size de menkul kıymetinizi başkasına satabilirsiniz.Teminatı konut kredileri olan bu menkul kıymeti satın alırken 1,000 $ ödemiştiniz.Menkul kıymeti satarken elinize, piyasa koşullarına bağı olarak bundan daha yüksek -veya daha az bir tutar geçebilir.Elinizdeki bu menkul kıymeti sattığınızda, piyasadaki fiyatlara göre belirlenecek bir tutar eliniz

e geçecek,ve bu menkul kıymet için işleyen bir piyasa olduğu için paranızı alabileceksiniz, elinizdeki menkul kıymetin likiditesi var.Likiditesi olması, kısaca nakite çevirebilmeniz demek.-Nasıl borsada IBM veya Microsoft hisse senedini satabiliyorsam,bu menkul kıymeti de satabilirim.Bu bir menkul kıymet,ve bu menkul kıymetin değerinin ne olduğunu belirlemek için -bir analiz yapmak gerekecek.Analiz yaparken, eskiden borç taksidini düzgün ödeyenleri,artık ödeyemeyenleri,gelecekte neler olabileceğini,-piyasadaki kısa faiz oranlarını ve pek çok şeyi-göz önünde bulundurmanız gerekecek.-Bu tür bir analizi yapabilmek için gerekli finansal modelleri oluşturacak,detaylı analiz yapabilecek kadar sofistike finans bilgisine sahip insan sayısı çok az.Hatta laf aramızda bazen çok sofistike finans bilgisinesahip kişilerin oluşturduğu modelleri bile sorgulamıyor değilim.-Bu analizi yapıp yatırım kararı alan insanlar haricinde, başka bir yatırımcı grubumuz daha var.Örneğin bu kişi,her zaman menkul kıymetlere yatırım yapar,-ancak bu yatırımın çok riskli olduğunu düşünüyor.Yapacağı yatırımın risk düzeyi, yatırım tercihlerini belirleyen en önemli etken. Düşük risk seviyesindeki ürünlere yatırım yapmak istiyor.dolayısıyla da eğer daha düşük riskli bir ürüne yatırım yapacaksa, getirisinin de daha az olmasına razı.Böyle düşünmesinin farklı sebepleri olabilir.Veya kanunen riskli yatırımlar yapamıyordur, örneğin emeklilik fonlarının portföylerini yönetirken yatırım yapabilecekleri varlık sınıflamalarında belli kısıtlamalar vardır,kredi notu belli bir seviyenin altında olan menkul kıymetleri satın alamazlar.-Burada da başka bir yatırımcı var,buradaki yatırımcı da rakamlara bakıyor, ve sıkıcı buluyor.Yani %9, %10 gibi faizler onun için çok düşük.-O çok daha yüksek getiriler elde etmek istiyor.Bu menkul kıymet,-Yüksek getiriler sağlamak isteyen bu yatırımcının beklentisini karşılamıyor.Şimdi, mevcut menkul kıymetimizi alıpbir ileri seviyeye taşıyacağız.Elimizdeki teminatı konut kredileri olan, yani ipoteğe dayalı menkul kıymetimizi alacakve bunun üzerinde türev bir ürün geliştireceğiz.---Bu varlıkları alacak, farklı risk iştahlarına ve getiri beklentilerine sahip olan değişik yatırımcı gruplarınahitap edecek şekilde yeniden düzenleyeceğiz,gruplandıracağız.-Yani türev bir ürün oluşturacağız.Elinizde bir bütün var, bunu değişik yatırımcı grupları için parçalara ayırıyorsunuz.Değişik yatırımcı profillerine sahip olan bu kişileri tatmin edeceknasıl bir gruplama yapabiliriz düşünelim.Yani hem düşük risk almak isteyen ve bunun karşılığında daha az getiriye razı olan bu kişiyihem de yüksek getiri elde edebilmek için yüksek risk alabilecek olan bu kişiyinasıl mutlu edeceğiz.Borçlu olan kişiler aynı.Kredi kullanmış olan 1,000 kişi var, kişi başı 1 milyon $,toplam kredi portföyü 1 milyar $. Ve bu kredi portföyü de kurulmuş olan Özel Amaçlı Şirket'in elinde.Bu özel amaçlı şirketi, aslında istediğiniz kadar bölebilirsiniz,ancak biz örneğimizde üç bölüme ayıracağız,üç dilime ayıracağız diyelim.-..Bu üç dilime değişik isimler verelim: yüksek riskli, orta riskli, az riskli.Finansal terminolojide bu gruplara sırasıyla equity, mezzanine ve senior deniyor. Bu değişik gruplar, bu dilimler için de tranş terimi kullanılıyor.Aslında şunu da belirtmeliyim, anlattıklarımız ABD piyasalarındaki uygulamalar. Aslında bu finansal uygulamaların çoğu uluslararası geçerli, ancak gene de kanunlar, mevzuat, düzenleyici kurumların öngördüğü uygulamalar, kısacası kurallar diyelim,.. bir ülkeden diğerine değişiklik gösterebiliyor. Ben sadece temel bilgileri, genel işleyişi açıklamaya çalışıyorum.-Az riskli, yani senior gruptaki menkul kıymetlerdensatın alan yatırımcılar, en korumalı durumda olanlar,işler kötü giderse paralarını geri alma ihtimali en yüksek olan grup bu.Mezzanine tranş, ortada yer alan grup..Mezzanine grubundaki yatırımcıların getirileri ve aldıkları risk senior gruba göre daha yüksek olacak, aldıkları risk de equity grubunaequity grubundakilere kıyasla ise daha düşük olacak.-Ve en riskli grup, equity grubu.İşlerin kötüye gitmesi durumunda ilk zarar edecek olan grup bu.İşlerin kötüye gitmesi derken neyi kastediyorum, örnek verelim hemen. Diyelim ki kredi kullanmış olan bu kişilerden bir kısmı artık kredilerini geri ödeyemiyorlar.Geri ödeyemeyenler olduğunda, bunun bedelini equity grubundaki menkul kıymeti almış olan yatırımcılar ödüyor.Orta riskli ve az riskli gruplara yatırım yapmış olan kişilerbundan zarar görmüyorlar.Burada bir tablo oluşturdum,1 milyar $'lık kredi portföyünü400 milyon $ senior tranş, 300 milyon $ mezzanine tranş,ve 300 milyon $ da equity tranş olmak üzere ayırdım.Senior tranştaki 400 milyon $'lıkteminatlandırılmış borç yükümlülüğü için400,000 adet senior menkul değer ihraç ettik. Her birisi 1,000 $.Buraya çizdim.400,000 adet menkul kıymet, teminatlandırılmış borç yükümlülüğü,her birisi 1,000 $,toplamı da 400,000,000 $.'Teminatlandırılmış Borç Yükümlülüğü' tanımı için kullanılan orijinal terim, 'Credit Debt Obligations',kısaca CDO dendiğini duyabilirsiniz.Bu gruptan 400 milyon $ topladık, ve bu gruptaki yatırımcılara da diyelim ki yıllık bazda %6 faiz ödüyoruz.%6 çok yüksek bir oran değil diye düşünebilirsiniz.Haklısınız, %6 çok yüksek bir oran değil, zira hatırlayın bu yatırımcılaren düşük risk grubundakiler, işler kötü gittiğinde parasını ilk geri alacak öncelikli grup bu, -ancak özel amaçlı şirketin varlığının değeri 1 milyar $'dan400 milyon $'ın da altına inerse zarar riskleri var, o noktaya kadar korumalı durumdalar.Belki bu hesaplamalar konusunda daha detaylı başka bir video da yaparız..Örneğimizde, her yıl 100 milyon $'lıkkredi geri ödemesi yapılacağını söylemiştik, değil mi?Çünkü faiz oranı %10 demiştik.1 milyar $ kredi, %10 faiz, her yıl 100 milyon $'lık faiz ödemesi geliyor.Gelen bu 100 milyon $'lık faiz ödemesinden,senior gruptaki yatırımcılara ne kadar gidecek hesaplayalım,400 milyon $ üzerinden %6, bu grup 24 milyon $ alacak.Senior tranş için yapılacak ödeme 24 milyon $.Aynı şekilde mezzanine tranşa yani orta düzey risk-getiri grubuna da bakalım,burada tanesi 1,000 $'dan 300,000 adet teminatlandırılmış kredi yükümlülüğü sattık.--Diyelim ki bu grubun faizi yıllık bazda %7 olsun, senior gruba göre biraz daha yüksek faiz alıyorlar,Her grup için verilecek faiz oranı,piyasa koşulları göz önünde bulundurularak belirleniyor..Bizim mezzanine grubumuzun alacağı yıllık faiz oranı %7 olsun dedik,bu grupta 300,000 adet menkul kıymet ihraç etmiş olduğumuza göre,300,000 adet çarpı %7 dersekbu grup da 21 milyon $ alacak.Kredi portföyünden gelen 100 milyon $'ın24 milyon $'ı senior gruba, 21 milyon $'ı da mezzanine gruba gideceğine göre,geri kalan da equity yani en yüksek risk-yüksek getiri grubuna ödenecek.-Eğer kredi kullanmış olan bu 1,000 kişinin hepsikredilerini hiç aksatmadan ödemişlerse, her şey yolundaysaequity grubundaki CDO'lardan satın almış olan bu yatırımcılara da55 milyon $ ödenecek.300 milyon $'lık teminatlandırılmış borç yükümlülüğü satın almış olan bu gruba, 55 milyon $ ödeniyor. bu, yıllık bazda %16,5 getiri demek.Şu an neler düşündüğünüzü tahmin edebiliyorum.Eminim yıllık bazda %16,5 getiriyi çok beğendiniz,bu kadar parlak getiriler varsa-niye herkes equity tranşından satın almıyor ki diye düşünüyor olmalısınız.---Sorunuzu şöyle cevaplamaya çalışayım.Şimdi başka bir senaryo düşünelim.Ekonomide işler kötüye giderse,konut kredisi almış olan kişiler bir sebeple geri ödemelerini yapamaz duruma düşerlerse diye konuşmuştuk hatırlayacaksınız.Diyelim ki korkulan oldu ve bu borçluların %20'si kredilerini geri ödeyemiyorlar. **Hatırlayın, ABD uygulamasını anlatıyoruz, kredilerini geri ödeyemeyenler getirip evlerinin anahtarlarını bankaya teslim edip gittiler. Konut kredilerinin teminatını oluşturan bu evler satıldı. Değeri 1 milyon $ olan evi ancak yarı fiyatına, 500,000 $'a satabildik diyelim ki.Buraya verilen kredinin ancak yarısını kurtarabildik.Ödenmeyen %20'lik kısmın yarısını, %50'sini teminatı satarak karşılayabildik..Yani her yıl 100 milyon $ yerine, 10 milyon $'ı düşelim,90 milyon $ gelecek.----Değil mi?Ancak bu iki grup, yaşanan olumsuz gelişmelerden etkilenmeyecekler,-bu grup 24 milyon $'ını-bu grup da 21 milyon $'ını almaya devam edecek.90 milyon $ geliyor, bu iki gruba toplam 45 milyon $ ödediğimize göre equity CDO grubu 45 milyon $ alacak.En riskli olan bu grup, 300 milyon $ yatırmıştı ve şimdi 45 milyon $ faiz kazanıyor, yıllık bazda %15, hala çok iyi getiri diye düşünebilirsiniz.Ama diyelim ki durum daha da kötüleşti.Konut kredilerini geri ödeyemeyen kişi sayısı iyice arttı veartık yılda 90 milyon $ yerine,sadece 50 milyon $ almaya başladınız.-Senior gruptaki yatırımcılar hala 24 milyon $ kazanıyorlar.Mezzanine gruptaki yatırımcılar hala 21 milyon $ kazanıyorlar.-Yüksek risk-yüksek getiri grubundaki, yani equity tranş grubundakiler ise artık sadece 5 milyon $ alabiliyorlar.5 milyon $ bölü 300 milyon $ dersek,getirileri yıllık bazda %2.Düşünürseniz, bu gruptaki yatırımcılar, yüksek getiriler elde edebilmek için yüksek riskleri de göze almışlardı.Eğer ödemelerde hiç bir aksama olmazsa, getirileri %16.5 olacak.Ancak diyelim ki kredilerde geri dönme problemi yaşanmaya başlandı,konut kredisi kullanmış olan bu kişilerin bir kısmı ödeme yapamıyor,-bu durumda bütün zararı üstlenen grup bu.Getirisi %0'a kadar inebilir.Bu yatırımcılar yüksek risk- yüksek getiri grubundaydı,risk gerçekleştiğinde ilk zarar gören grup bu.Diğer yatırımcılara ise henüz bir şey olmadı, ancak unutmayın ki geri ödenmeme problemi daha yüksek oranlara varırsa, bu gruptakiler de zarar görmeye başlayabilirler, getirileri düşebilir..'Teminatlandırılmış borç yükümlülüğü' yani Credit Debt Obligations dediğimiz konu kısaca bu.-İpoteğe dayalı menkul kıymetler üzerinde oluşturulan bir türev ürün.-Bu tür bir yapıyı, teminatlandırılmış herhangi birborçlanma aracında da uygulayabilirsiniz.Bizim örneğimizde, teminatlar konut kredilerinin ipotekleriydi.Ancak farklı varlık gruplarıyla da düşünebilirsiniz,örneğin kurumsal krediler,veya bir şirketin aktifindeki alacaklar.ancak son dönemde gazetelerde okuduğumuzmakalelerde yer alan teminatlandırılmış borç yükümlülükleri,-genelde konut kredisine dayalı olanlar.ABD'de konut kredilerinde geri ödenmeme oranlarının yükselmesi,teminat olan konutların değerinin düşmesi, bu tarz türev ürünlerde oluşan zarar, bu ürünlere yatırım yapmış olan serbest yatırım fonlarının zararı diye başlayarak, konuyu uzatmayacağım. Bunlara da bir başka videoda değiniriz.Tekrar görüşmek üzere hoşça kalın.-