e yukarı ve aşağıçekerek tekrar başlangıç noktasına getirdim.İpin son hali bu oldu.-Eğer ipin ucunu başlangıç noktasında bırakırsambu şekil sağa doğru ilerler.Bir sonraki zamandaipin şekli nasıl olur?Bu nokta yukarı , başlangıç noktasına çıkarve hızı sıfırlanır.Bu nokta sol yanındaki nokta tarafındanaşağı çekilir.-Bu nokta bir önceki durumda yukarı doğru momentuma sahiptiöyleyse bu nokta yukarı hareket edecekve bu şekli alacak.-Eğer ipe bir şey yapmazsam vesürtünme ile enerji kaybedilmediğini kabul edersekbu şekil ip boyunca sağa doğru ilerle

r.İpe gelecek bir zamanda bakarsamip bu şekilde gözükür.Gözleme devam ettiğim sürecebu şekli görürüm.-aynı zamanda bu şekil de sağa doğru ip boyuncahareketine devam eder.Dalga nedir?Bu örnekte dalga kelimesi yerine"şekil" dedim.Şimdi "dalga" nedir cevaplayalım.Bu örnekte dalga, ipin denge konumundan sapmasınınip boyunca ilerlemesidir.Genel olarakdalganın tanımını yapmak istersek:Dalga, denge durumundan sapmanın vesapmanın nedeni olan enerjininuzayda ilerlemesidir.-Diğer tanımlar:Dalga,enerji veya denge durumundan sapmanınbir ortamda ilerlemesidir.-"ortam" dalganın içinde hareket ettiği yerdir.Bu örnekte "ortam" iptir.İkinci tanımı pek kullanmak istemiyorum.çünkü gelecek videolardaelektromanyetik dalgaların bir "ortam" 'a ihtiyaç duymadanilerlediğini göreceğiz.Elektromanyetik dalgalar "vakum" da ilerler.Biz daha genel bir tanım kullanalım:Dalga, uzayda bir çeşit enerji transferidir.-Peki, enerji transferi ne demek?İpin sol ucunu hareket ettirerekipe enerji vermiş oldum. İpin ucunuyukarı- aşağı- denge konumu (y-a-d)şeklinde salladım.y-a-d hareketi dalganın geçtiği bölgelerdekiher nokta tarafından yapılır.Yeteri kadar beklersek ipin bu noktasınıny-a-d hareketini yaptığını görürüz.Başlangıçta benim yaptığım y-a-d hareketibu nokta tarafından da tekrarlanır.zaman ilerledikçe sırayla ipin her noktasıbu hareketi yapar.Böylece başlangıçta ipin sol uç noktasınabenim verdiğim enerjiip boyunca iletilmiş olur.Bu noktaya bir cisim koymuş olsaydımdalga bu noktayı geçerken ilk olarakcismin yükseleceğiniyani potansiyel enerji kazanacağını görecektik.-Yani bu örnekteenerjinin iletildiğini görüyoruz.Çizdiğim dalga sadece dalganın bir çeşidiydiama mekanizma bütün dalgalar için geçerlidir.Örnek olarak başka bir dalga çeşidi olanses dalgasına bakalım.Ses dalgasının ortamı havadır.Hava moleküllerinin bir yoğunluğu vardırşu şekilde çizelim.örneğin burada kolayca titreşebilenince bir zar olsun.-Şekil olarak çizelim.Bu zarı bir kereileri geri hareket ettirelim vehava moleküllerine ne olacağına bakalım.Yukarıdaki örnekte ipi yukarı aşağı sallamıştım.Burada ise zarın sağa sola hareketi sonucundahavayı ileri ve geri itiyorum.Nasıl bir şekil ortaya çıkar?İtmeden hemen sonraburadaki moleküller sıkışır.-Burada sıkışan hava molekülleriyanındaki molekülleri itecek veburadaki moleküller de sıkışacak.Zar geri çekildiğindeburada daha az hava molekülü olurçünkü burada önceden zar vardı.Buradaki sıkışmış moleküllerbirbirlerinden uzaklaşmak isteyecekler.uzaklaşırken de yanlarındaki molekülleri iterlerve karşımıza yine sıkışmış moleküller çıkar.Bu moleküller de aynı hareketleri yaparakhemen yanında yine sıkışmış molekül topluluğu oluştururlar.Bu moleküller komşu molekülleri ittikten sonraeski konumlarına geri gelir.Bu sıkışmış hava molekülleri topluluğunusağa doğru ilerler bir şekilde görürüz.-Eğer gelecek bir zamandaki şekle bakarsakBu bölge normal görünür.Şekli silip başlangıç durumunu tekrar çizelim.Bu bölge normal görünür.-Moleküllerin sıkışmışlığı buraya ulaşır.--Sıkışmadan hemen sonrabu bölgeyi düşük basınçlı görürüz.Eğer bu dalgayı çizseydimve zar titreşimine yani sağa-sola hareketine devam etseydi-o zaman karşımıza çıkan durummoleküllerin periyodik sıkışması olurdu.Yani havanın seri olarak sıkışması.Bu bir sıkışmaBurada da başka bir sıkışma var.Diğer bir sıkışma ise burada.Bu iki sıkışmış hava molekülleri kümelerinin arası isehava yoğunluğunun düşük olduğu bölgelerdir.Havanın yoğunluğu burada düşük.Bu bir ses dalgasıdır.Burada bir ses dalgasınınhava ortamında ilerlediğini görüyoruz.Dalganın titreşim ve ilerleme yönü aynı doğrultuda isebu dalgalara "boyuna dalgalar" denir.Örnekte ses dalgasının titreşim ve yayılma yönünün x ekseni doğrultusundaydı.Öyleyse ses dalgası havada ilerleyenbir boyuna dalgadır.---İp örneğinde oluşan dalga enine dalgadırçünkü titreşim hareketi y ekseninde (yukarı aşağı)dalganın hareketi x eksenindeydiyani titreşim ve dalganın hareket yönübirbirlerine dik.Dalga x ekseninde ilerliyorduİpin her bir noktası ise yukarı aşağı gidip geliyorduyani titreşim y ekseninde.Bu yüzden bu dalgaya enine dalga diyoruz.Ortam sağa sola hareket ederkendalga sağa doğru hareket ediyor.Yani aynı eksen (x) üzerindeler.Öyleyse bu enine mi yoksa boyuna mı bir dalga?İlk örnekte,hareketi bir kere yaptım yani bir kez ipi salladımyukarı- aşağı ve denge konumuve bu dalgayı elde ettim.Bir periyod hareket sonucu oluşan dalgalaradalga pulsu denir-Eğer yukarı aşağı ipi sallama hareketiperiyodik olarak durmadan sürdürseydimo zaman periyodik bir dalga oluştururdumbu şekilde görünürdü.---Sağdaki puls en başta üretilen pulstu.-Bu bir periyodik dalgadır.Gelecek videoda periyodik dalgalarındalga boyu,freknası ve hızı arasındanasıl bir ilişki olduğunu göreceğiz.--Bu derste dalga konseptinigünlük hayatımızda hergün deneyimlediğimizses dalgaları üzerinden anlattım.Dalgayı denge konumundan sapmanınçoğu zaman bir ortam boyunca ilerlemesi olarak tanımlarsakçok soyut kalabilir.-Burada bir periyot hareket sonucu oluşan dalgayayani "puls" 'a baktık .İp örneğinde boyuna dalgases örneğinde enine dalgaları gördük.Ses dalgasında dalga molekül yoğunluğunun değişimiyle ilerliyordu.Yoğunluk-konum grafiğini çizelim.Sıkışmayı matematiksel ifade edebilirim.Bu çizgi ortada ses dalgası yokkenyani moleküllerin denge konumunda olduğu zamanki yoğunluk olsun.-Yoğunluk değişimi grafiğibu şekilde olur.Burada yoğunluk yüksekburada ise düşük.yine burada yüksek yoğunlukEğer grafiği çizersekip örneğindeki gibi boyuna bir dalga görürüz.-Moleküllerin gruplaştığı yerde yoğunluk yüksek.Ses dalgası ip örneğinde gördüğümüzenine dalgalardan farklı görünebilirFakat matematiksel olarakbu iki dalganın formu aynıdır.-Ses dalgasında değişken molekül yoğunluğu idi.İp örneğinde değişken yükseklik ya da konumveya denge konumundan uzaklıktıHer iki dalgada da mekanizma aynıdeğişkenler farklıbu yüzden biz her ikisine de dalga diyoruz.Dersi burada bitirelim.Gelecek videodaperiyodik dalgaların özelliklerine bakacağız